Godine 1925. Galina i Olga Čičagova napravile su poster koji poziva na revoluciju u dečijoj literaturi u Sovjetskom savezu. Na njegovoj levoj strani bili su prikazani likovi iz ruskih bajki i folklornog stvaralaštva – kraljevi, kraljice, Žar-ptica, veštica Baba Jaga i krokodil u elegantnom kućnom mantilu, s kapicom na glavi. “Dosta je bilo mistike i mašte u dečjim knjigama!” pisalo je ispod crteža.
Na desnoj strani postera sestre su prikazale ono što bi, prema njihovom mišljenju, njihove kolege umetnici trebalo da crtaju kako bi pozitivno uticali na formiranje ličnosti prve generacije malih Sovjeta. Pored Lenjinove figure, nacrtale su pionire s crvenim maramama oko vrata kako rade na kolektivnim farmama, pripadnike konjice Crvene armije kako kreću u boj, jednu fabriku i avion.
Poziv na revoluciju u slikovnicama bio je deo sveobuhvatne socijalističke političke borbe. “U ogromnom arsenalu kojim se buržoazija borila protiv socijalizma, slikovnice su odigrale značajnu ulogu”, napisao je izvesni L. Kormči u boljševičkom listu “Pravda” 1918. godine. “Buržoazija, svesna snage dečje literature, iskoristila ju je da bi ojačala sopstvenu vlast… Borimo se i umiremo, ali pre nego što se utopimo u vlastitoj krvi, moramo uzeti to oružje iz ruku neprijatelja”, nastavlja autor.
“Plan je bio da se ukinu fantastična literatura i ilustracija”, objašnjava Olivija Ahmad, kustos izložbe “Novo detinjstvo: Slikovnice iz sovjetske Rusije”.
Kapitalista koji umire od sladoleda
U jednoj poučnoj priči pod naslovom “Sladoled”, autora Samuila Maršaka i ilustratora Vladimira Lebedeva, kapitalista se smrznuo i umro pošto je pojeo previše sladoleda. U pesmi “Crvena marama” Nikolaja Aseeva, mladi pionir odbija da skine crvenu maramu čak i kada ga je napao pobesneli bik, izražavajući odanost revoluciji čak i kada mu preti opasnost da bude naboden na rog.
Sovjetska dečja literatura 20-tih i 30-tih godina prošlog veka propagirala je socijalizam, ali je doprinela da mnoga sovjetska deca nauče da čitaju. Zanimljive i jeftine dečje knjige bile su sastavni deo sovjetske političke borbe, ali ono što je revolucionarno nisu toliko tekstovi koliko crteži.
“Svaka misao, svaki dan, svaki život ovde je na laboratorijskom stolu”, napisao je nemački esejista Valter Benjamin u “Moskovskim dnevnicima” posle posete ovom gradu 1927. godine, o čemu svakako svedoče ilustracije u dečjim knjigama na početku sovjetskog eksperimenta.
Priča o dva kvadrata
Veliki ruski umetnik El Lisicki u ilustraciji za dečju knjigu pod naslovom “Priča o dva kvadrata” oslanja se na eksperimente novije ruske avangarde i pozajmljuje crni kvadrat Kazimira Maljeviča. U priči, crni kvadrat se pridružuje crvenom kvadratu, koji predstavlja komunizam, i oni zajedno kreću na dijalektičko svemirsko putovanje. Dva ravna oblika udaraju u Zemlju, izazivajući razaranja u tri dimenzije – neka vrsta apstraktnog opisa Boljčevičke revolucije – a rezultat je rađanje nove zemlje crvenog komunizma.
Knjiga Alekseja Lepteva “Petogodišnji plan” prikazuje stanje poljoprivrede, proizvodnje uglja i gvožđa 1927. godine, ali svaka strana može da se razvije i tada otkriva planiranu ekspanziju u svakom sektoru do 1932. godine. Kada se do kraja otvori, knjiga je duga dva metra. Nije teško zamisliti da su desetogodišnjaci 1927. godine želeli da imaju takvu sliku na zidu spavaće sobe.
Zanimljive su i ilustracije Alise Poret za knjigu “Kako je pobedila revolucija”, koje prikazuju scene iz Oktobarske revolucije 1917, verovatno i zbog činjenice da umetnica koristi horizontalnu perspektivu pozajmljenu od pionira sovjetskog filma Dzige Vetrova i Sergeja Ajzenštajna kako bi materijalu dala epski prizvuk.
Izvor: Blic
